Odeszli
 Sejm RP ustanowił rok 2022 Rokiem Marii Grzegorzewskiej.

Sejm RP ustanowił rok 2022 Rokiem Marii Grzegorzewskiej. (fot. Archiwum APS)

Przy rondzie w Wołuczy, drodze ze Skierniewic do Rawy Mazowieckiej, stoi kamienny obelisk. Poświęcony jest niezwykłej kobiecie, pochodzącej z tej wsi. Sejm RP ustanowił rok 2022 Rokiem Marii Grzegorzewskiej. Aż trudno uwierzyć, czytając listę publikacji, zasług, odznaczeń, że dokonała tego jedna osoba. Przyszło jej żyć w burzliwych czasach, zmagać się z chorobą, a mimo to łamała stereotypy o kształceniu niepełnosprawnych dzieci. To ona stworzyła pedagogikę specjalną w Polsce. A jakim była człowiekiem?

– Nade wszystko była osobą, od której emanowało ciepło. Słuchacze nazywali ją „mamą” – wylicza dr hab. Jacek Kulbaka, prof. APS, Kustosz Muzeum Marii Grzegorzewskiej w Akademii Pedagogiki Specjalnej. – Jej gabinet był dostępny dla każdego, kto chciał porozmawiać, spotkać się. Nie miała żadnych oszczędności, a zarobione pieniądze potrafiła przekazywać bardziej potrzebującym. Nie założyła rodziny, w pełni poświęciła się pracy, działaniom na rzecz dzieci z niepełnosprawnością. Interesowała się sztuką. W jej służbowym mieszkaniu biurko było prawdziwym warsztatem pracy – kalendarze, notatki, listy (bardzo dużo korespondowała), scenariusze zajęć ze słuchaczami. Trudno znaleźć w jej charakterze coś niespójnego, coś, co stawiałoby Grzegorzewską w złym świetle. Chora na serce nie uskarżała się na siebie, na zdrowie. Była osobą skromną i jednocześnie wymagającą.


Córka Adolfa Błażeja i Felicji z domu Bogdanowicz urodziła się w 1887 r. w Wołuczy. Rodzice Marii Grzegorzewskiej dzierżawili majątek.


– Niestety, nie ma dużo informacji z tego okresu. Będziemy jeszcze szukać w księgach parafialnych. Jesteśmy umówieni z księdzem z Kurzeszyna – mówi Łukasz Glimasiński, dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury w Matyldowie.


Rodzice oddali ją na pensję do Warszawy, następnie uczęszczała do szkoły prywatnej, którą ukończyła w roku 1907. Aby zarobić na życie wyjechała na Litwę, gdzie pracowała w domach jako nauczycielka. Podczas studiów na wydziale przyrodniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego dorabiała korepetycjami i klejeniem kopert. Tutaj dotknęła ją osobista tragedia. Na gruźlicę zmarł jej narzeczony. Po jego śmierci Grzegorzewska pisała: „żyć będę, muszę, ale teraz już tylko praca będzie treścią mojego życia”.


Depresja oraz choroba płuc skłoniły ją do przerwania studiów. Wyjechała do Zakopanego, a następnie do Włoch. Wstąpiła na Międzynarodowy Fakultet Pedagogiczny w Brukseli, gdzie zaprzyjaźniła się z Józefą Joteyko, Édouardem Claparèdem i Ovidem Decrolym. To spotkanie w pewnym sensie ukształtowało ją.


Wybuch I wojny światowej zastał ją w Warszawie. W planach miała studia w Brukseli, udało się jej dostać do Londynu. Pochodząca z małej Wołuczy studentka uczyła się psychologii na także na paryskiej Sorbonie. Aby uzyskać tytuł doktora filozofii, przeprowadziła badania wśród uczniów szkół brukselskich. Poświęcony był estetyce dzieci.


Wówczas w jej życiu do kolejnego przełomowego wydarzenia. Po wizycie w szpitalu dla upośledzonych umysłowo, podjęła zaskakującą dla otoczenia decyzję. Zmieniła zainteresowania badawcze. Zdecydowała się poświęcić pracy z niepełnosprawnymi.


W 1919 roku wróciła na stałe do Polski. W Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego zajmowała się sprawami szkolnictwa specjalnego, zakładała te szkoły. W 1930 roku utworzyła Państwowy Instytut Nauczycielski, w którego kadrze był m.in. Janusz Korczak.


 O utracie przez nią stanowiska dyrektora krążyła anegdota. W rozmowie z Wacławem Jędrzejewiczowi, ministrem odpowiedzialnym za oświatę, wytykała niski poziom nauczania. W pewnym momencie minister zirytowany przemową Grzegorzewskiej przerwał jej: – Niech pani pamięta, że rozmawia z ministrem! Na co Grzegorzewska odparowała: – Pamiętam o tym dobrze. Właśnie dlatego, że jest pan ministrem, przyszłam to panu powiedzieć.


W okresie wojny i okupacji Maria Grzegorzewska pracowała w szkole specjalnej nr 177 w Warszawie. Mimo problemów kardiologicznych brała udział w tajnej działalności oświatowej Delegatury Rządu Londyńskiego.
W jej biografii przeczytać można, że w konspiracji kolportowała nawet broni. Wspomagała Radę Pomocy Żydów „Żegotę”. Uczestniczyła w Powstaniu Warszawskim, jako sanitariuszka, została schwytana i umieszczona w pruszkowskim dulagu. W czasie powstania spłonął jej dom. W płomieniach straciła swoje, ale też prace wielu uczniów.


Po wojnie pracowała na Uniwersytecie Warszawskim. Kierowała pierwszą w Polsce uniwersytecką katedrą pedagogiki specjalnej. Maria Grzegorzewska niespodziewanie zmarła 7 maja 1967 roku. Przyczyną śmierci był zawał serca. Pochowana została na warszawskich Powązkach.


Przy rondzie w Wołuczy, drodze ze Skierniewic do Rawy Mazowieckiej, stoi kamienny obelisk. Poświęcony jest niezwykłej Marii Grzegorzewskiej. To tutaj zjadą niedługo profesorowie, studenci…


– Obchody 100-lecia rozpoczniemy 18 kwietnia 2022 roku – w rocznicę urodzin Marii Grzegorzewskiej. Tego dnia złożymy kwiaty pod pomnikiem Marii Grzegorzewskiej. W uroczystości udział weźmie poczet sztandarowy Akademii. Właściwa uroczystość odbędzie się natomiast na początku czerwca. Dokładną datę ustalimy z władzami gminy – tłumaczy dr hab. Ewa Kulesza z Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie.

Grzegorzewska wraca na wieś
– Naszej Akademii zależy, aby społeczność Wołuczy i Rawy Mazowieckiej była aktywnie włączona w obchody Roku Marii Grzegorzewskiej i 100-lecia APS – mówi dr hab. Ewa Kulesza, prof. Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie.
Uroczystości jubileuszowe w Wołuczy ASP przygotowuje wspólnie z Urzędem Gminy Rawa Mazowiecka, Gminnym Ośrodkiem Kultury Matyldowie oraz Szkołą Podstawową w Kurzeszynie.
W ramach uroczystości planowane są msza w kościele parafialnym z udziałem lokalnych władz i organizacji społecznych (KGW i OSP), prelekcja naukowa dotycząca postaci Marii Grzegorzewskiej, występy artystyczne młodzieży szkolnej i studenckiej, wręczenie nagród za udział uczniów gminnych szkół w konkursie wiedzy oraz piknik rodzinny na terenie Szkoły Podstawowej w Kurzeszynie
– Chcemy, aby piknik był radosnym czasem gier i zabaw dla dzieci (z animatorami), gry terenowej dla młodzieży. Zaprezentujemy też naszą Akademię - kierunki, na jakich można u nas studiować, aktywność kół naukowych – podkreśla dr hab. Ewa Kulesza.
Centralne obchody Roku Marii Grzegorzewskiej i 100-lecia Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej odbędą się w dniach 25-27 maja 2022 r. w murach uczelni przy ul. Szczęśliwickiej 40.
Z kalendarium wydarzeń towarzyszących jubileuszowi można zapoznać się na https://100.aps.edu.pl/.

Dodatkowe źródło:  Encyklopedia PWN.

Włodzimierz Szczepański

ostatnie aktualności ‹
tel. 603 755 223 lub napisz kontakt@glossk.pl

KUP eGŁOS

eOGŁOSZENIA

Już teraz możesz dodać ogłoszenie w cenie tylko 5,00 zł za tydzień - POZNAJ NOWE OGŁOSZENIA